Та хувьцаа эзэмших гэж байна уу?

за эх орон маань баяжаад хүн бүрт хувьцаа тараах болжээ. мэдээлэл багтай байгаа бол уншихад илүүдэхгүй юмааааааааааа.

Эрдэнэс Тавантолгой хувь­цаат компанийн хувьцааг оны эхний хагасат багтаан олгоно гэсэн мэдээллийг Төрийн өм­чийн хорооны дарга мэдэгд­сэн. 15 тэрбум хувьцаа гаргас­ны 10 хувь буюу 1,5 тэрбум хувь­цааг иргэдэд өмчлүүлэх юм. Ингээд тооцоод үзэхээр нэг хүнд 550 хувьцаа ногдох тө­лөвтэй байгаа. Хувьцаа эзэм­ши­хийн тулд хэрэгтэй шаард­лагын нэг нь иргэний шинэчил­сэн бүртгэлд хамрагдсан байх. Хамрагдсан бүртгэлийг Үнэт цаасны төлбөр тооцоо, төв­лөр­сөн хадгаламжийн төв авч иргэдэд данс нээж өгөх ёстой аж. Нэгж хувьцааны урьд­чил­сан үнэлгээг хийлгэхээр олон улсын банкуудад хандах нь тодорхой болоод байгаа. Одоо­гоор дэлхийд нөлөөгөө тог­тоосон 20 орчим компани саналаа ирүүлээд буй. Иргэн бүр хувьцаа авна гэсэн ойл­голттой болсон. Мэдээж 1990 оны цэнхэр тасалбараас арай илүүгээр хувьцаа гэдгийг ойл­гож эхэлсэн ч ихэнх иргэдийн хувьд хувьцаа гэдэг шинэ сэдвийн нэг байсаар байгаа. Тэгэхээр хувьцаа гэж юу вэ гэдгээс л эхэлж иргэдэд тодор­хой ойлголт өгөх хэрэгтэй гэж бодож байна. Хувьцаа гэдэг нь товчоор хөрөнгө эзэмших эр­хийн баталгаа. Өөрөөр хэлбэл ямар нэг компанийн өмчийн то­дор­хой хувийг эзэмшиж буйг чинь илтгэсэн баримт бичиг.

ЭХЛЭЭД ДАНСАА НЭЭЛГЭ

Хувьцаа энгийн, давуу эр­хийн гэсэн хоёр төрөлтэй. Эн­гийн хувьцаа эзэмшигч хувь ний­лүүлэгчдийн хуралд орол­цож, хурлаар хэлэлцэж байгаа бүх асуудлаар эзэмшиж байгаа хувьцааны тоотой хувь тэнцүү­лэн санал өгөх, давуу эрхийн хувь­цааны ногдол ашиг төл­сө­ний дараагаар хувь нийлүү­лэгч­дийн хурлаас тогтоосон хэмжээгээр ногдол ашиг авах, компанийг татан буулгах үед компанийн хуулийн 28 дугаар зүйлд тогтоосон журмын да­гуу үлдсэн эд хөрөнгийг ху­далд­санаас олсон орлогоос хувь хүртэх, компанийн хуу­лийн 39 дүгээр зүйл болон ком­панийн дүрэмд заасны дагуу компаниас нэмж гаргах хувь­цаа, түүнд хамаарах үнэт цаа­сыг тэргүүн ээлжинд худалдан авах, компанийн хуулийн 54.2 дүгээр зүйлд заасны дагуу хувь­цаа эзэмшигч нь хувьцаа­гаа эргүүлэн худалдан авахыг компанид шаардах, хуулиар зөвшөөрөгдсөн бичиг баримт­тай танилцах, удирдлагад нэрээ дэвшүүлэх, хувьцаагаа бусдад худалдах, бэлэглэх, өвлүүлэх эрхтэй. Харин давуу эрхийн хувьцаа эзэмшигч эрх бүхий байгууллагаас тогтоосон давуу эрхийн хувьцааны ног­дол ашгийг тэргүүн ээлжинд авах, Компанийн хууль, ком­панийн дүрэм болон тухайн төрлийн давуу эрхийн хувьцаа гаргах тухай шийдвэрт заасан асуудлаар хувь нийлүү­лэгч­дийн хуралд саналын эрхтэй оролцох, компанийг татан буул­гасны дараа үлдсэн эд хөрөнгийг худалдсан орлогоос хуримтлагдсан ногдол ашиг болон эзэмшиж байгаа хувь­цаа­ны татан буулгалтын үнийг авах зэрэг эрхийг эдэлдэг.

Хувьцаа эзэмших гэж байгаа бол юуны өмнө Үнэт Цаас­­ны Төлбөр Тооцоо Төв­лөр­сөн Хадгаламжийн Төвд хувийн данстай байх хэрэгтэй гэнэ. Данс шинээр нээлгэх то­хиолдолд Монголын Хөрөн­гийн Биржийн гишүүн Брокер Дилерийн Компаниудаас өөрийн сонголтоо хийх бо­ломжтой. Брокер дилерийн ком­панид данс нээлгэхийн тулд иргэний үнэмлэх ба түүнтэй адилтгах бичиг баримт авчрах учиртай.

ХУВЬЦААГАА ХОЁР ХЭЛБЭРЭЭР АШИГЛАХ БОЛОМЖТОЙ

2011 оны нэгдүгээр сарын нэгнээс өмнө төрсөн бүх хүн хувьцаа хуртэх эрхтэй аж. Санхүүгийн зохицуулах хороо­ноос үнэт цаасны зэх зээлд үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөв­шөөрөл авсан брокер диле­рийн 46 компани ажиллаж бай­гаа юм байна. Энэ компаниу­даас сонголтоо хийж дансаа нээлгэх боломжтой юм байна. Иргэд заавал брокер дилерийн компаниар дамжиж дансны мэдээллээ үзнэ гэж цаг алдах шаардлагагүй гэнэ. Дансаа нээл­гэсний дараа интернэт дансны эрх нээлгэх боломж байгаа аж.

Хувьцааг хоёр хэлбэрээр ашиглах боломжтой. Хувьцаагаа зарж нэг удаа их хэмжээний мөнгөтай болох нэг хэлбэр бий. Нэг бол жил бүр ногдол ашгийг нь хүртэх гэсэн хоёр дахь зам бий.

Мэдээж хувьцаа эзэмших хамгийн эхний алхам бол брокер дилерийн компаниа зөв сонгох. Өнөөдөр хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй 48 ком­паниас аль сайныг нь сонгоно гэсэн үг. Эдгээр компаниудын нэгдсэн мэдээллийг Хөрөнгийн биржийн таницлуулгаас авч болно. Тэгэхээр брокер диле­рийн компанийн талаар өө­рийн гэсэн тодорхой ойлголт төсөөлөлтэй байж эхний алх­маа амжилттай хийнэ гэсэн үг л дээ.

Хөрөнгийг чинь захиран зар­цуулах эрхтэй брокер диле­рийн компани таны өмнөөс бүхнийг хийх, танд хэрэгтэй бүх мэдээллийг хүргэдэг байх ёстой. Брокер дилерийн ком­панийг сонгохдоо танд хэдэн ху­вийн шимтгэлээр үйлчлэх, ямар мэдээллийг гаргаж өгөх бололцоотой вэ зэрэг асуудлыг зайлшгүй мэдэх ёстой. Хувь­цаа авч өгөх болон хувьцааг чинь зарж өгөх бүрт тухайн мөн­гөн дүнгээс авах шимтгэ­лийг арилжааны шимтгэл гэдэг. Тухайлбал тодорхой үнийн дүн бүхий ямар нэгэн хувьцаа авч өгөхөд дөрөв хүртэлх хувийг нь шимтгэл болгож авна. Шимтгэлийн дүнг тухайн компани нь тогтоодог. Брокер дилерийн компаниу­дын шимтгэлийн дундаж үнэ хоёр хувь гэсэн ханштай байгаа аж. Шимтгэлийн дээд хязгаар болох дөрвөн хувийг Санхүүгийн зохицуулах хороо­ноос тогтоож, хязгаар­ласан юм байна. Тэгэхээр хүссэнээр чинь таны хувьцааг зарвал бас үнийн дүнгээс шимтгэлийн ху­раамж авна гэсэн үг. Арилжаа хийгд­сэний дараа таны хувь­цаа эсвэл мөнгө Үнэт цаасны төлбөр тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төв дэх нэрийн дансанд чинь орох нь.

ДАНС НЭЭХ ХУГАЦАА ГАНЦХАН ХОНОГ

Дээрх төвд данс нээх ажлыг таны сонгосон брокер дилерийн компани хийнэ. Нэ­рийн данс нээлгэх гэрээ бай­гуулахад гарын үсгийн батал­гаажилт заавал хэрэгтэй. Но­та­риатчаар энэ баталгааг хийл­гэхэд 1500 төгрөг. Гэрээ бай­гуулсны дараа та дансны дугаартай болно.

Гэрээ байгуулахад хугацаа шаардах болов уу гэдгийг олон хүн сонирхож байгаа байх. Олзуурхууштай нь энд нэг их мөнгө шаардагдахгүй. Ердөө нэг өдөр шаардагдана. Брокер диле­рийн компани Үнэт цаас­ны төлбөр тооцоо, төвлөрсөн хад­галамжийн төвд материа­лыг чинь хүргэчихвэл ердөө ганц­хан өдрийн дотор таны нэрийн данс нээгдэнэ.

Үнэт цаасны төлбөр тоо­цоо, төвлөрсөн хадгалам­жийн төвд одоогоор 500 орчим мян­ган иргэдийн нэрийн данс нээгд­жээ. 15,000 нь давхард­сан байгаа гэнэ. Энэ давхар­д­лыг шууд нэгтгэх боломжтой прог­раммаар шийдэх юм бай­на. 1990-ээд оны ягаан цэн­хэр тасалбар нийт иргэдийн хувьд гэвэл үр өгөөжөө өгөө­гүй. Ту­хайн үед иргэдийн дунд хувь­цааны талаар нэгдсэн, цэгц­тэй, тодорхой олйголт байгаа­гүй болохоор арга ч үгүй байх.

Харин одоо монголчуудад хоёр дахь том боломж гарч ирж байна. Байгалийн баялгаасаа, дэлхийд нөөцөөрөө дээгүүрт эрэмблэгдэх томоохон ордын­хоо хувьцаа эзэмшигч болж байна. Олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр томоохон ордууд хэрхэн үнэ хүрч байгааг харж суугаа цаг үед хувьцаа эзэм­шигч болж байгаа нь бидний хувьд том олз. Тэгэхээр хувь­цаагаа амьдралдаа өгөөжтэй, ирээдүйдээ ашигтайгаар эзэм­ших тал дээр тодорхой мэдлэг, мэдээлэл хангалттай байгаа гэдэгт эргэлзэх юм алга.

Б.ЭНХХҮСЛЭН http://www.medee.mn/content/24721.shtml